Ulica Gdańska

Gdańska
Śródmieście, Bocianowo, Os. Zawisza, Os. Leśne, Las Gdański, Myślęcinek
Gdańska
Okres powstania:		lata 20. XIX wieku
Długość:		6300 m
Zakres numerów:
Komunikacja miejska:		1, 2, 4, 6, 71, 93, 94
Zdjęcie satelitarne w Google Maps

Ulica Gdańska – główna, reprezentacyjna ulica miejska położona na terenie Śródmieścia w Bydgoszczy.

Początkowo ulica odgrywała głównie rolę komunikacyjną, jednak w II połowie XIX wieku zmieniła się w reprezentacyjny trakt mieszczański, "wizytówkę miasta", centrum handlu i rozrywki, gdzie koncentrowało się życie rozrastającego się Nowego Miasta, położonego na północ od rozlokowanego nad Brdą Starego Miasta w Bydgoszczy. W dwudziestoleciu międzywojennym była trzecią pod względem długości ulicą w Bydgoszczy, licząc łącznie 3,19 km.

Przebieg

Ulica łączy Stare Miasto z północnymi terenami bydgoskiej aglomeracji. Rozciąga się od skrzyżowania z ul. Jagiellońską do ul. Armii Krajowej.

Część południowa jest osią bydgoskiego Śródmieścia i najbardziej reprezentacyjną jego ulicą, natomiast część północna - od Stadionu Miejskiego, po granice miasta graniczy z Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku i Lasem Gdańskim.

Historia

Dzieje i topografia

Ulicę Gdańską wytyczono w latach 20. XIX wieku równolegle do zarzuconego w latach 1835-1850 dawnego traktu wiodącego do Gdańska (ul. Pomorskiej). Powstanie ulicy wiąże się z ekspansją zabudowy miasta na północ, co nastąpiło po 1816 r., gdy miasto zakupiło teren na wschód od traktu gdańskiego. Urządzono wówczas gościniec rozwinięty w linii prostej, o szerokości 26 metrów, a grunty położone po obu jego stronach podzielono na działki, które stały się własnością osób prywatnych. Wcześniej zasięg przedmieścia ograniczał się do obszaru przyległego bezpośrednio do mostu na Brdzie, Bramy Gdańskiej, kompleksu Karmelitów i kościoła św. Ducha. Na polach obecnie zabudowanych kamienicami Śródmieścia mieszczanie bydgoscy urządzali coroczne zawody strzeleckie, które kończyły się przyznaniem zwycięzcy odznaki „Złotego Kura”. W miejscu obecnego skrzyżowania ul. Gdańskiej, Dworcowej i Pomorskiej następowało rozwidlenie średniowiecznych traktów prowadzących do Koronowa (ul. Dworcowa) i Świecia (ul. Pomorska).

Gwałtowny rozwój przestrzenny ośrodka miejskiego w kierunku północno-zachodnim nastąpił po 1850 r., po budowie dworca kolejowego na Bocianowie i włączeniu tego obszaru do miasta. Ulica Gdańska stała się wówczas centralną, reprezentacyjną arterią i osią handlową rozwijającego się nowego miasta (niem. Neue Stadt).

Nierozerwalnie związane z rozwojem ulicy było wytyczenie i zabudowa ciągów ulic poprzecznych i równoległych do ul. Gdańskiej, umożliwiających jej połączenie z dzielnicami Śródmieścia położonymi po jej stronie zachodniej (Bocianowo) i wschodniej (Grodztwo, Bielawy, Osiedle Leśne). Zasadnicza sieć ulic przyległych powstała w 2. połowie XIX wieku i w pierwszych latach XX stulecia. Jedynie pokrywające się z dawnymi traktami ulice: Focha, Jagiellońska, Dworcowa i Pomorska, podobnie jak początkowy odcinek Gdańskiej, swym rodowodem sięgają wieków średnich.

Szczególnie ważnymi etapami w kształtowaniu się ulicy było wytyczenie Placu Wolności w 1854 r. i Alei Mickiewicza w 1903 r., ponieważ zaważyły one na szczególnie reprezentacyjnym charakterze odcinków ul. Gdańskiej w tych rejonach. Na Placu Wolności powstała w 1876 r. pierwsza miejska fara ewangelicka, w 1893 r. postawiono konny pomnik cesarza Wilhelma I, a w 1904 r. monumentalną fontannę Potop.

Po 1854 r. w pewnym oddaleniu od miasta po zachodniej stronie ulicy utworzono plac ćwiczeń ze strzelnicą dla wojska, co zapoczątkowało rozwój tzw. dzielnicy koszarowej. W 1861 roku ulica Gdańska na wysokości ul. Artyleryjskiej została przecięta torami linii kolejowej prowadzącej do Torunia, która odcięła obszary wojskowe. Dopiero po likwidacji przejazdu w latach 30. XX w. i rozwoju osiedla Leśnego nastąpił dalszy rozwój ulicy w kierunku północnym.

Ulica podupadła po II wojnie światowej. Dopiero po 1996 r. została poddana stopniowej rewitalizacji. W 1998 r. na początkowym odcinku ulicy (do Placu Wolności) znacznie ograniczono ruch kołowy, w latach 2002-2007 dokonano modernizacji nawierzchni chodników i częściowo jezdni i torowisk oraz wymieniono oświetlenie na stylowe. Trwają także prace przy odnawianiu elewacji kamienic oraz zabudowie plombowej. W 2005 i 2006 r. na ulicy stanęły dwie rzeźby autorstwa Michała Kubiaka: „Wędrowiec” i „Marian Rejewski na ławeczce”.

Nazwy

Ulica została ukształtowana w dwóch etapach, co wiąże się z tym, że początkowo posiadała dwie nazwy. Jej pierwotny odcinek do zbiegu z ulicą Dworcową, pochodzący z XIV wieku, nosił miano ulicy Gdańskiej (niem. Danzigerstraße), natomiast jego przedłużenie, wytyczone po 1820 r. - Szosa Gdańska (niem. Danziger Chaussee). Później wraz z rozwojem zabudowy, ulicą Gdańską nazywano kolejne odcinki traktu (w 1879 r. do wysokości ul. Powstańców Warszawy). Od 1977 r. ulica sięgnęła obecnych granic administracyjnych, w związku z czym ulicą Gdańską nazywa się dziś cały trakt wiodący od Starego Miasta aż do północnej granicy Bydgoszczy.

Nazwy ulicy w przekroju historycznym:

• 1820-1920 – Danzigerstraße / Danziger Chaussee
• 1920-1939 – Gdańska
• 1939-[[1945 – Adolf-Hitler-Straße
• 1945-1990 – Aleje 1 Maja
• od 1990 – Gdańska

Parcelacja

Z chwilą urządzenia ulicy Gdańskiej, grunty położone po obu jej stronach podzielono na działki, które stały się własnością osób prywatnych. Prawdopodobnie większość działek, do wysokości ulicy Świętojańskiej, została wytyczona do lat 50. XIX wieku, a ich granice pokrywają się z aktualnymi. Proces kształtowania się układu nieruchomości położonych przy ulicy Gdańskiej i ich numeracji ostatecznie został zakończony w lutym 1931 r. Wówczas wprowadzono obowiązujące nadal numery administracyjne dla parcel z podziałem na stronę parzystą (wschodnią) i nieparzystą (zachodnią). W latach 1879-1931 obowiązywało 169 numerów, a od 1931 r. 190. Późniejsze regulacje dotyczyły rozwoju ulicy w kierunku północnym i wytyczania kolejnych parcel, zwłaszcza po stronie parzystej. Obecnie najwyższy numer administracyjny 260 posiada nieruchomość w rejonie Myślęcinka.

Ulica obecnie

Charakterystyka

Ulica Gdańska liczy 7,3 km długości, przy czym odcinek zabudowany stylowymi kamienicami wynosi 2,0 km, a w obrębie dzielnicy koszarowej i osiedla Leśnego 1,5 km. Natomiast 3,8-kilometrowy odcinek ulicy położony na północ od wiaduktu kolejowego posiada całkowicie odmienny charakter, gdyż przebiega przez teren mało zurbanizowany, pomiędzy Lasem Gdańskim i kompleksem działek, a Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku.

Na północnych rubieżach miasta ulica wznosi się na 45-metrowe Zbocze Fordońskie, pokonując w ten sposób granicę makroregionów: Pojezierza Wielkopolskiego i Pojezierza Pomorskiego.

Przy ulicy znajdują się:

• trzy kościoły,
• cztery muzea (Okręgowe, Farmacji, Wojskowe, Sportu i Wodociągów),
• jedna z sal koncertowych Akademii Muzycznej, klub „Mózg” oraz siedziba radia PIK
• najstarszy w mieście hotel,
• dwa domy towarowe, w tym jeden w specjalnie na ten cel zbudowanym gmachu nawiązującym do domów towarowych Berlina i Paryża na początku XX wieku,
• obiekty małej architektury, m.in. ławeczka Mariana Rejewskiego i „Wędrowiec”, a także 2 rzeźby powstałe z obumarłych drzew (Kobieta w gołębiach przy ulicy Gdańskiej 30 oraz Zaraz zagramy na skrzyżowaniu ulic Gdańskiej i Słowackiego (trzecia rzeźba - Przebudzenie elfów - znajduje się nieopodal, w Parku Kochanowskiego przy ulicy Mickiewicza).
• Galeria Handlowa "Drukarnia",
• 5 willi i ok. 145 kamienic, w tym ponad 50 o bogato zdobionych fasadach w neostylach nawiązujących do renesansu, manierystyzmu i baroku, historyzmu malowniczego, secesji i modernizmu,
• monumentalny gmach szkoły wojennej, po 1945 siedziba Pomorskiego Okręgu Wojskowego, a po 2004 r. również instytucji NATO i Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP,
• zabytkowa stacja wodociągów w 1900 r.,
• zespół koszar wojskowych z II połowy XIX wieku,
• największy w mieście kompleks sportowy,
• największy w mieście i w Polsce park miejski „Myślęcinek”.

Komunikacja

Przez ulicę Gdańską przejeżdżają tramwaje linii: 1, 2, 4 i 6, z czego 4 i 6 skręcają na ul. Chodkiewicza na Bielawy, a 1 i 2 jadą do Myślęcinka. Jeżdżą też autobusy linii 93, 94 i 71.

Wydarzenia

Od września 2002 roku w wybrany czerwcowy weekend obchodzone jest Święto Ulicy Gdańskiej. W przeciągu całego roku odbywają się różnorodne imprezy na długości całej ulicy; głównie w punktach:

• plac przed Galerią Handlową Drukarnia
• Plac Wolności
• plac przed Domem Handlowym Rywal
• Las Gdański
• w parku miejskim „Myślęcinek”

Zobacz też

• Śródmieście

Place i ulice:

• Plac Wolności
• Ulica Dworcowa
• Ulica Śniadeckich
• Ulica Słowackiego
• Ulica Cieszkowskiego
• Ulica Mickiewicza

Świątynie:

• Kościół Klarysek Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
• Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Kaplica sióstr Klarysek

Muzea:

• Muzeum Okręgowe
• Muzeum Farmacji
• Pomorskie Muzeum Wojskowe
• Galeria Sportu Bydgoskiego

Inne obiekty:

• Hotel Pod Orłem
• Gmach Szkoły Wojennej
• Dom Towarowy Jedynak
• Pomniki i rzeźby
• Stadion im. Zdzisława Krzyszkowiaka

Parki:

• Park Kazimierza Wielkiego
• Leśny Park Kultury i Wypoczynku

Linki zewnętrzne

• Portal ulicy Gdańskiej w Bydgoszczy

Bibliografia

• Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
• Bręczewska-Kulesza, Daria: Przegląd stylów występujących w bydgoskiej architekturze drugiej połowy XIX i początku XX stulecia
• Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
• Jastrzębska-Puzowska, Iwona: Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Bydgoszczy w latach 1850-1920. Wydawnictwo MADO. Toruń 2005. ISBN 83-89886-38-3, 978-83-89886-38-5
• Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996