Bydgoszcz
Advertisement

Bydgoszcz jest miastem średniowiecznym i rdzennie polskim. Prawa miejskie posiada już prawie 700 lat, a osada istniała w czasach prehistorycznych. Protoplastą bydgosko-fordońskiego „dwumiasta” jest Wyszogród zasiedlony za czasów Bolesława Chrobrego. Jeszcze wcześniej istniały grody prasłowiańskie w Zamczysku, Strzelcach Dolnych, Pawłówku.

Średniowieczna Bydgoszcz[]

Pierwsza wzmianka o kasztelanie bydgoskim Suzzlaus de Budegac pochodzi z 1238 r. Wcześniejszą genezę ma osada i zbudowany w XII w. romański kościół pw. św. Idziego. Obecność romańskiego kościoła świadczy o wczesnym zasiedleniu i znaczeniu osady na trakcie bursztynowym. W tym miejscu omijano Wisłę pokonując brodem Brdę. 19 kwietnia 1346 r. Kazimierz Wielki lokował miasto na prawie magdeburskim. Miało nazywać się Koenigsburg czyli Królewiec. Król traktował miasto w szczególny sposób. Nadał Bydgoszcz swemu przybranemu synowi Kaźkowi Słupskiemu, który wg zamierzeń króla miał być spadkobiercą piastowskiej korony.

Obszar i mury: 10 ha w obrębie murów miejskich. Mury były ceglane, gotyckie, budowane w wątku polskim. W ciąg murów obronnych wtopione były 4 baszty i 3 bramy miejskie:

  • Gdańska u wylotu mostu przez Brdę
  • Kujawska (Toruńska) u wylotu dzisiejszej ul. Długiej
  • Poznańska (Chwytowska) u wylotu ul. Długiej

Miasto od strony południowej oraz wyspę zamkową ze wszystkich stron otaczały fosy wypełnione wodą. W swoich kronikach z pocz. XVII bernardyni piszą, że całe miasto jest murowane. Do dzisiaj żadna z bram nie zachowała się. Pozostały jedynie fragmenty murów miejskich, oraz fragmenty fos. W ludności Bydgoszczy liczącej około 5 tyś. osób zdecydowanie przeważali Polacy, ale istniała też kolonia niemiecka i szkocka. Miasto mieściło się w pierwszej dziesiątce miast Korony Polskiej.

Kościoły:

  • romański kościół pw. św. Idziego (budowa XII w.) – rozebrany w 1879 r.
  • gotycki kościół farny (budowa 1466-1502) - istnieje
  • kościół i szpital św. Ducha – rozebrany w I poł.XIX w.
  • klasztor karmelitów (1550) – rozebrany w XIX w.
  • kościół św. Stanisława (1529) ze szpitalem – rozebrany w I poł. XIX w.
  • gotycki kościół bernardynów pw. św. Jerzego (1557) - istnieje
  • klasztor bernardynów – istnieje (przebudowany)
  • kościół św. Trójcy (konsekracja 1579 r.) – rozebrany w XIX w., obecny kościół pw. św. Trójcy zbudowano na pocz. XX w.
  • szpital z kaplicą św. Krzyża – rozebrany w XIX w.
  • gotycki kościół Klarysek (1582) – istnieje
  • klasztor Klarysek (1615-18) - istnieje
  • kosciół jezuitów z 2 wieżami na Starym Rynku (budowa 1620) – rozebrany w 1940 r. przez hitlerowców
  • kościół św. Mikołaja w Fordonie – parafia ma tradycje z XI w. (Wyszogród),kosciół murowany powstał w 1600 r., a w obecnym kształcie w 1927-29

Zakony:

  • karmelici
  • klaryski
  • bernardyni
  • jezuici od 1617 r.

Przedmieścia:

  • Gdańskie na północnym brzegu Brdy w otoczeniu kościoła i szpitala św. Ducha oraz klasztoru karmelitów
  • Kujawskie wokół kościoła św. Idziego, św. Stanisława ze szpitalem, św. Jerzego i klasztoru bernardynów
  • Poznańskie wokół kościoła św. Trójcy i szpitala z kaplicą św. Krzyża
  • Wyspa Młyńska od 1594 r. funkcjonowała mennica królewska i kilka młynów (stąd nazwa wyspy po dzień dzisiejszy).

Inne obiekty:

  • Zamek Królewski Kazimierza Wielkiego (1347) ceglany, na sztucznym wzgórzu otoczonym odnogą Brdy, wyraźnie oddzielony od reszty miasta fosą, wałami i okopami. - wysadzony przez Szwedów, rozebrany w 1773 i w końcu XIX w. przez Prusaków.Mieszkali w nim m.in. królowie Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk,zimę 1577 r. spędził Stefan Batory, a jesień 1656 r. Jan Kazimierz.
  • Gotycki Ratusz z wieżą pośrodku Rynku (1515) – spalony w 1709 r., rozebrany w XIX w.
  • Kolegium Jezuickie (fundator: kanclerz Jerzy Ossoliński) – obecnie Ratusz bydgoski
  • Mennica królewska na Wyspie Młyńskiej od 1594 r. – rozebrana przez Prusaków w 1831 r.
  • Młyny królewskie na Wyspie Młyńskiej
  • Skład soli na przedmieściu kujawskim (1522), którą dowożono z kopalń małopolskich i ruskich
  • Wodociągi z rur dębowych (1523). Wykonał je Walenty z Bochni. Woda spływała ze stawów w okolicy dzisiejszego marketu Castorama - Dolina Pięciu Stawów
  • liczne prywatne spichlerze zbożowe szlachty wielkopolskiej i kujawskiej

Szkoły:

  • szkoły klasztorne karmelitów, bernardynów
  • szkoły parafialne
  • gimnazjum (sporne wobec zniszczenia większości źródeł historycznych)
  • bernardyńskie studium filozoficzne
  • kolegium jezuickie od 1648 r.

Kultura:

  • teatr szkolny w Kolegium Jezuickim
  • biblioteka klasztorna bernardynów (częściowo zachowana do dzisiaj)
  • Kronika Bydgoszczy napisana w 1637 r. przez burmistrza Wojciecha Łochowskiego na wzór kroniki Jana Długosza

Najwybitniejszym uczonym przedrozbiorowej Bydgoszczy był bernardyn Bartłomiej - autor pierwszego słownika łacińsko-polskiego.

Po wielkiej wojnie polsko-krzyżackiej z 1410 roku rozpoczął się okres prosperity dla Bydgoszczy. Bogata szlachta kujawska i wielkopolska (Szarlejscy, Kościeleccy) prowadzili handel z miastami pruskimi i wybrzeżem bałtyckim. Gród korzystał z dogodnego położenia geograficznego i stawał się znanym w kraju ośrodkiem wymiany handlowej. Jego rola w miarę upływu lat wzrastała.

W mieście istniały bractwa kupieckie: Kramarzy, Szyprów i Sterników. Fakt istnienia w mieście 2 bractw związanych ze spławem wiślanym potwierdza istotną rolę handlową miasta. Bydgoszcz leżała na lądowym szlaku handlowym ze Śląska i Wielkopolski do Gdańska (z Wrocławia przez Zduny, Pyzdry, Wrześnię i Gniezno). Przez Bydgoszcz wiodła też droga z Krakowa do Gdańska (przez Brześć Kuj., Bydgoszcz, Tucholę). Najbardziej ożywione kontakty miała w tym zakresie z Toruniem (piwo, gorzałka, miód, sól, skóry, wełna, wyroby metalowe). Handlowano również z Gdańskiem, Poznaniem i Krakowem. Toruńskie prawo składu niewygodne dla kupców krakowskich kierowało ich uwagę na Bydgoszcz. Tworzyli tu własne emporia handlowe, najdalej wysunięte na północ. W mieście rozwijało się rzemiosło (13 cechów rzemieślniczych).

Znacznie większe znaczenie posiadała Bydgoszcz w handlu spławnym. Prawo prowadzenia takiego handlu szlakiem Brda-Wisła otrzymała w 1346 r. na mocy przywileju lokacyjnego. Cały XV wiek to okres walki Bydgoszczy z Toruniem, który starał się zachować monopolistyczne stanowisko, jako pośrednik w handlu z Gdańskiem. W 1484 król Kazimierz Jagiellończyk w przywileju potwierdził mieszczanom bydgoskim prawo uprawiania handlu spławnego na Wiśle. Ostatecznie walka z Toruniem zakończyła się w 1537 r. utratą przez Toruń prawa składu. Powyżej Bydgoszczy Brdę wykorzystywano do spławu drewna z lasów bydgoskich i koronowskich. Z Bydgoszczy spławiano zboże, piwo, wyroby rzemieślnicze. Zboże pochodziło z Kujaw i znacznej części Wielkopolski. Poniżej miasta wzdłuż Brdy szlachta wielkopolska budowała własne spichlerze, które wykorzystywano do magazynowania zboża do handlu. Na tym tle dochodziło do zatargów z mieszczanami. Wg liczby statków zarejestrowanych w komorze wiślanej w Białej Górze wynika ,że w 1579 r. co szósty statek zdążający do Gdańska miał port macierzysty w Bydgoszczy. W samym mieście pobudowano liczne spichlerze (o konstrukcji ryglowej), do magazynowania zboża oczekującego na spływ. W II połowie XVI w. Bydgoszcz obok Torunia była największym ośrodkiem handlu zbożowego w Polsce wyprzedzając znacznie inne miasta kujawskie, pomorskie, mazowieckie i małopolskie. (W 1564 – 1573 r. z Bydgoszczy spławiano średnio rocznie 2030 łasztów, z Torunia 2600 łasztów zboża i mąki, a np. z Włocławka 450 łasztów, Warszawy 384 łaszty) Najwięcej zboża przywożono do Bydgoszczy z północnych Kujaw, całej Krajny, powiatu kcyńskiego i gnieźnieńskiego. Oprócz zboża spławiano sól z żupy bydgoskiej i piwo. Piwo bydgoskie było w XVI wieku jednym z najbardziej znanych w kraju obok piw piątkowskiego, piotrkowskiego, , łęczyckiego, żnińskiego i przemyskiego.

W 1594 r. król Jan III Waza zezwolił na otwarcie prywatnej mennicy w Bydgoszczy Stanisławowi Citkowskiemu. W 1613 roku została upaństwowiona. Na pocz. XVII w. bydgoska mennica była jedyną czynną w Koronie. Istniała do 1688 r.

Średniowieczny Fordon[]

Obecnie Fordon jest w granicach Bydgoszczy, a w ciągu wieków jego powiązania z Bydgoszczą były znaczne, więc celowe jest ukazanie jego historii (podobnie Solec Kujawski i Koronowo). Od XI do XIV w. nad urwistym brzegiem Wisły 1.5 km od ujścia Brdy istniał castrum Wisegrod wymieniony przez Galla Anonima pod datą 1113 r. Wyszogród był pogranicznym grodem pomorskim (IX w.) o charakterze wojskowym, następnie polskim grodem (XII do XIII w.) otoczonym podwójnym pierścieniem wałów. We wnętrzu obiektu wyeksplorowano warstwę kulturową zawierającą relikt zabudowy w postaci chat zrębowych, jam i palenisk spełniających funkcje gospodarcze i produkcyjne. Ok. 100 m od grodziska znaleziono obosieczny miecz z XII w. W 1327 r. Władysław Łokietek przejął dzielnicę inowrocławską (w tym księstwo bydgosko-wyszogrodzkie) i wzmocnił militarnie Wyszogród, kierując ataki na terytoria krzyżackie po drugiej stronie Wisły. W 1330 r. Krzyżacy skierowali wyprawę przeciwko grodowi. Załoga 200 ludzi broniła się do końca. 12 maja obrońcy zostali wycięci do ostatniego, gród doszczętnie spalony. W 1380 ziemię bydgosko-wyszogrodzką przekazano księciu Władysławowi Opolczykowi. Po zniszczeniu przez Krzyżaków nie podjęto odbudowy grodu. Wyszogrodzkie zostało włączone do kasztelanii bydgoskiej. Jednak osadnictwo nie zanikło zupełnie. Pozostała wieś zwana Wyszogrodem i parafia. 21 października 1382 r. Władysław Opolczyk powołał na prawie chełmińskim miasto Wyszogród-Hoghemburg. Patrymonium obejmowało 4 wsie (Pałcz, Łoskoń, Miedzyń, Wyszogród) i 5 wysp na Wiśle. Miasto miało prawo pobierania cła na Wiśle i prawo składu. Powołany do życia nowy ośrodek miejski powstał na nowym obszarze 2.5 km na wschód w centrum dzisiejszego Fordonu. – miejscu adekwatnym dla przewidywanej roli miasta w obsłudze handlu wiślanego. Pierwotna nazwa została zarzucona. Pojawiła się nowa nazwa Fordon – wymieniona po raz pierwszy w 1409 r. Nazwa określała funkcję miasta. Fordan - oznaczało bowiem pobieranie opłat celnych na rzece. 4 lipca 1424 r. król Władysław Jagiełło, który w międzyczasie przejął ziemię bydgosko-wyszogrodzką od Władysława Opolczyka – wystawił nowy dokument lokacyjny. Tym razem widniało tam określenie Fordan. Król dokonał reorganizacji prawnej miasta, w miejsce prawa chełmińskiego wprowadził prawo magdeburskie. Przyczyną zmiany była walka z Zakonem o żeglugę na Wiśle. Fordon z Bydgoszczą i Solcem stanowił zespół ośrodków, które znajdowały się w centrum tych walk. W myśl przywileju Opolczyka miastem wzorcowym dla Fordonu został Toruń, konkurent handlowy strony polskiej. Jagiełło jako miasto wzorcowe wyznaczył Bydgoszcz, eliminując tym samym Toruń z wywierania wpływu na Fordon. Starosta bydgoski Janusz Brzozogłowy został wójtem fordońskim. Tym samym trzy miasta Bydgoszcz, Fordon i Solec będące bramami w kierunku Pomorza i Ziemi Chełmińskiej stały się jednolitym zapleczem dla Kujaw. Patrymonium miejskie wyznaczone dokumentem Władysława Jagiełły obejmowało okoliczne wsie i osady m.in. Rybaki, Niecponie, Łoskoń, Pałcz, Jasieniec, Suczyn, Mały Fordonek, Siersko, Siernieczek, Ujście, 4 wyspy na Wiśle m.in. Wielką Kępę Ostromecką. (tereny dzisiejszej Bydgoszczy na wschód od wiaduktów warszawskich) Natomiast tereny dawnego grodu Wyszogród pozostały niezamieszkane. Liczba mieszkańców miasta wynosiła w 1583 r. ok. 200, a w 1663 r. 470 osób – więcej niż w Pakości, Koronowie. W 1774 r. Fordon posiadał 861 mieszkańców, w tym 528 Żydów. W 1441 r. miasto wraz ze starostwem bydgoskim, Gniewkowem i Solcem znalazło się w rękach kasztelana i starosty inowrocławskiego Mikołaja Szarlejskiego. W 1457- 1600 Bydgoszcz i Fordon przejęli Kościeleccy. W XVI w. w Fordonie funkcjonowała komora celna o lokalnym znaczeniu. Dopiero przeniesienie w 1594 r. przez Zygmunta III Wazę miejsca pobierania cła wiślanego z Białej Góry nad Nogatem do Fordonu było czynnikiem sprzyjającym rozwojowi miasta i sąsiedniej Bydgoszczy. W czasie „potopu szwedzkiego” w 1656 r. miasto zostało doszczętnie spalone. W I połowie XVIII w. wskutek ustawicznych pochodów wojsk, ściągania kontrybucji i podatków, w Fordonie zasiedlonych było tylko 12 domów. Miasto ulegało kilkakrotnemu spaleniu i zalaniu przez powódź na Wiśle w 1713 r. Fordon, choć miał bardzo dogodne położenie, nie uczestniczył w handlu wiślanym. To Bydgoszcz była okolicznym centrum skupu zboża. Mieszkańcy trudnili się rolnictwem, rzemieślnictwem, piwowarstwem oraz skromniej kupiectwem. Na terenie miasta istniał od 1556 r. drewniany kościół, w 1600 r. zbudowany jako murowany. W mieście istniał szpital – przytułek dla ubogich i szkoła prowadzona przez parafię. Żydzi w Fordonie pojawili się na pocz. XVI w. Posiadali synagogę, odbudowaną w 1699 r. i 1781 r. Byli znaczącym odsetkiem mieszkańców, w pewnych okresach stanowili więcej niż połowę ludności. Centralnym punktem miasta był rynek. Ulice były wąskie, nie było murów miejskich. Tylko kilka obiektów było murowanych: kościół, komora celna i domy niektórych mieszczan. Droga do Bydgoszczy prowadziła inaczej niż dzisiaj – drogą jarużyńską na północ od miasta. W miejscu przyszłego mostu przez Wisłę znajdowała się przystań wodna zapewniająca połączenie Fordonu z Ostromeckiem. Z ważnych inwestycji po 1772 r.: W 1859 r. utwardzono drogę do Bydgoszczy, wzmocniono brzegi Wisły. Po uruchomieniu kanału bydgoskiego Fordon dzięki położeniu na styku żeglugi Gdańsk-Berlin stał się miejscem pobierania opłat i nadzoru transportu rzecznego. W 1780-83 zbudowano okazały budynek Dyrekcji Ceł i Akcyzy (dzisiaj więzienie). W 1885 r. połączono Fordon linią kolejową z Bydgoszczą, zbudowano remizę strażacką. W 1891-93 za 10 mln marek w złocie zbudowano most fordoński wg projektu radcy Georga Christopha Mehrtensa. Most był w tym czasie najdłuższym obiektem w Niemczech (1325 m). Ze względu na znaczenie strategiczne został silnie ufortyfikowany (warownie i baszty strzelnicze). Uszkodzony 2 września, został naprawiony przez Niemców. Wysadzony 26 stycznia 1945 r. przez oddziały niemieckie został ostatecznie rozebrany. W 1951-56 r. zbudowano od podstaw nowy most, skrócony o 300 m względem poprzedniego w wyniku zastąpienia jego fragmentów od strony Ostromecka nasypem ziemnym. [na podstawie: „Dzieje Fordonu i okolic”]

Bydgoszcz miejscem wielu ważnych wydarzeń historycznych[]

1037-38 początek wczesnopiastowskiego grodu Wyszogród nad Wisłą u ujścia Brdy

1113 zdobycie Wyszogrodu i Bydgoszczy przez króla Bolesława Krzywoustego, który wyprawił się na Pomorzan i ostatecznie przyłączył całe Pomorze do Polski

1330 Krzyżacy równają z ziemią Wyszogród, jego funkcje i znaczenie przejmuje leżąca w odległości 11 km Bydgoszcz

VIII 1409 Załoga zamku bydgoskiego dokonuje wypadu pod Świecie zakończone pojmaniem tamtejszego komtura Henryka von Plauen. Powracające oddziały pobijają posiłki krzyżackie i zdobywają Bydgoszcz. Zajęcie Bydgoszczy i Ziemi Dobrzyńskiej jest pierwszym aktem wielkiej wojny polsko-krzyżackiej.

6 X 1409 Odbicie Bydgoszczy przez Władysława Jagiełłę jako pierwszy krok działań wojsk polskich w wielkiej wojnie polsko-krzyżackiej.

8 X 1409 Rozejm zawarty w Bydgoszczy między Jagiełłą, a Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego Ulrichem von Jungingen, który miał obowiązywać do 24 VI 1410 r.

26 X 1410 Po victorii grunwaldzkiej i koronowskiej król Władysław Jagiełło przybywa do Bydgoszczy rozpoczynając starania w celu zawieszenia broni (dalszy ciąg negocjacji odbywał się na leżącej naprzeciw Torunia kępie bazarowej k. Nieszawy, gdzie podpisano dokument pokojowy).

1454 Mikołaj Szarlejski – właściciel starostwa bydgoskiego utrzymuje ścisłe związki z Tajną Radą Związku Pruskiego. Szarlejski mianowany przedstawicielem szlachty kujawskiej i wielkopolskiej odpowiedzialnym za egzekucję postanowień aktu inkorporacji Prus wydanym przez króla Kazimierza Jagiellończyka.

1454-1466 r. Bydgoszcz zapleczem wojny trzynastoletniej, tutaj kilkakrotnie przebywa król Kazimierz Jagiellończyk, m.in. w Bydgoszczy dowiaduje się o śmierci matki, tutaj koncentrowane są polskie wojska.

17 VIII 1466 W Bydgoszczy król Kazimierz Jagiellończyk zawiera decydujący o losach wojny trzynastoletniej sojusz z księciem słupskim Erykiem, po czym Krzyżacy decydują się na rozmowy pokojowe (prowadzone później w Toruniu, gdzie zawarto ostatecznie pokój 19 X 1466).

3 XI 1520 W Bydgoszczy obraduje Sejm Rzeczpospolitej.

zima 1576/77 W Bydgoszczy na zamku zimuje król Stefan Batory. Wydaje przywilej królewski wolności żeglugi na Brdzie oraz przywileje dla Fordonu.

I 1577 W Bydgoszczy toczą się rokowania pokojowe w wojnie Batorego z Gdańskiem.

VIII 1655 r. – IV 1656 Pierwszy okres okupacji szwedzkiej. Od miejsca obozowania napastników istnieje do dziś nazwa dzielnicy „Szwederowo”. Rabują i wywożą księgozbiory (m.in. jezuitów).

21 IV 1656 r. Stefan Czarniecki odbija na krótko Bydgoszcz z rąk Szwedów.

26 V 1656 – X 1656 Drugi okres okupacji szwedzkiej. Wysadzono minami zamek, wybuchła zaraza, której ofiarami stali się m.in. bernardyni.

31 V 1656 r. W Bydgoszczy król szwedzki Karol Gustaw odbywa naradę wojenną.

X 1657 Rokowania na zamku bydgoskim króla Jana Kazimierza z elektorem brandenburskim w obecności dyplomatów Francji i Austrii w celu zawarcia sojuszu antyszwedzkiego.

6 XI 1657 r. Król Jan Kazimierz zaprzysięża w Bydgoszczy na schodach kościoła pojezuickiego traktat welawsko-bydgoski z elektorem brandenburskim i księciem Prus Fryderykiem Wilhelmem. Ów traktat to jedna z najważniejszych dat w historii Polski przedrozbiorowej. Pozwala zakończyć zwycięsko „potop” szwedzki, ale uniezależnienie Prus skutkuje już 115 lat później rozbiorami Polski i wzrostem znaczenia Niemiec w Europie.

1700-1733 Okres upadku miasta. Pobyty i rabunki wojsk: saskich (1702), szwedzkich (1703), sapieżyńskich (1704), szwedzkich (1706), rosyjskich (1707), szwedzkich (1708), zaraza i pożar Ratusza (1708), największa zaraza i wyludnienie miasta (1709), rabunki wojsk saskich i rosyjskich (1710-1714), klęska głodu i pobyt wojsk saskich i rosyjskich (1733), okupacja rosyjska (1759-1762).

1763-1772 Wzrost znaczenia miasta: Wielkopolski Trybunał Koronny odbywa sesje na zmianę w Poznaniu i Bydgoszczy. Polski projekt kanału bydgoskiego. Kanał ma biec od Noteci do Brdy między Zamkiem, a Rynkiem.

1772 Bydgoszcz włączona do Prus na mocy traktatu rozbiorowego i wyznaczona stolicą obwodu nadnoteckiego grupującego obszary odłączone od Rzeczpospolitej (obwód obejmował 4 landratury: bydgoską, inowrocławską, kamieńską i wałecką).

1773-1774 Budowa Kanału Bydgoskiego łączącego Odrę z Wisłą. (buduje 10 tyś. robotników).

2 X 1794 Zdobycie Bydgoszczy przez wojska polskie gen. Henryka Dąbrowskiego, od miejsca szturmu istnieje po dzień dzisiejszy nazwa „Wzgórze Dąbrowskiego”.

1806-1815 Bydgoszcz stolicą jednego z 6 departamentów w obrębie Księstwa Warszawskiego.

1815-1918 Bydgoszcz stolicą regencji (województwa) w ramach Wielkiego Księstwa Poznańskiego.

1846 Budowa kolei i umiejscowienie w Bydgoszczy dyrekcji kolei wschodniej zarządzającej siecią kolejową od Berlina po Kłajpedę koniec XIX w. Bydgoszcz zostaje silnie rozbudowana i uprzemysłowiona, jest miastem nowoczesnym na swoje czasy, nie odbiegającym poziomem od innych miast Rzeszy, zwana „małym Berlinem”, ale za cenę wyburzenia połowy zabytków staropolskich.

1910 Bydgoszcz jest trzecią pod względem wielkości aglomeracją w zaborze pruskim po Gdańsku i Poznaniu, liczy z przedmieściami 93 tyś. osób, posiada pierwsze uczelnie wyższe – Instytut Rolniczy i Szkołę Rzemiosł i Przemysłu Artystycznego.

1920 Bydgoszcz miastem powiatowym w województwie poznańskim obejmującym dawne Księstwo Poznańskie, jest największym miastem powiatowym w Polsce, zajmującym 7 miejsce w kraju, uznawana za najczystsze i najbardziej zielone i zadbane miasto w Polsce obok Wilna.

1933 Bydgoszczanin Marian Rejewski łamie kod niemieckiej Enigmy. Dzięki niemu od 1940 r. alianci zachodni znają z wyprzedzeniem zamierzenia Niemców.

1936 Budowa kolejowej magistrali węglowej Katowice – Gdynia przez Bydgoszcz – najważniejszej inwestycji komunikacyjnej II Rzeczpospolitej.

1 IV 1938 Bydgoszcz z okolicznymi powiatami włączona do województwa pomorskiego, przewidywana wg decyzji rządowych w 1940 na stolicę województwa.

3 IX 1939 Bydgoska „krwawa niedziela”. W odwecie Niemcy w październiku rozstrzelali ok. kilka tyś. bydgoszczan w „Dolinie Śmierci” i innych miejscach, w większości inteligencję, duchowieństwo, władze miejskie.

1939-1945 Niemcy wyburzają staropolskie zabytki oraz budują w okolicy wielką fabrykę prochu Dynamit AG Vorm. Alfred Nobel & CO Bromberg ukrytą w lasach Puszczy Bydgoskiej, przy budowie pracuje ok. 40 tyś. osób, w tym tysiąc jeńców wojennych. Pozostałości fabryki stanowią potencjalną atrakcję turystyczną (planuje się otwarcie trasy turystycznej).

Tradycje administracyjne[]

1343-1772: siedziba księstwa potem kasztelanii w ramach województwa inowrocławskiego województwo obejmowało w przybliżeniu obszar dzisiejszych powiatów: bydgoskiego i inowrocławskiego.

1772-1806: stolica obwodu nadnoteckiego, obwód obejmował 4 landratury: bydgoską, inowrocławską, kamieńską i wałecką, granica wschodnia biegła przez Szubin, Żnin, Gąsawę, Mogilno, Gopło do Piotrkowa Kuj.

1806-1815: stolica departamentu, jednego z 6 w Księstwie Warszawskim, obejmujacego 10 powiatów: chełmiński, michałowski (bez Grudziądza), toruński, wałecki, kamieński, bydgoski, inowrocławski, brzeski, kowalski i radziejowski.

1815-1920: stolica regencji (województwa) w Wielkim Księstwie Poznańskim, obejmującego 11 powiatów: bydgoski, inowrocławski, szubiński, wyrzyski, żniński, mogileński, strzeleński, chodzieski, wągrowiecki, gnieźnieński, witkowski.

1920-1936: miasto powiatowe podlega pod Poznań (Bydgoszcz z okolicznymi powiatami zabiega o włączenie do woj. pomorskiego).

1936-1939: miasto powiatowe podlega pod Toruń (do woj. pomorskiego włączono Bydgoszcz z powiatami: inowrocławskim, wyrzyskim, szubińskim, nieszawskim, włocławskim, lipnowskim, rypińskim). Na szczeblu rządowym dojrzewa decyzja o zmianie siedziby województwa na Bydgoszcz.

1939-1945: stolica rejencji w ramach okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie.

1945-1975: stolica województwa pomorskiego (bydgoskiego) obejmującego 18, a od 1950 r. 19 powiatów w granicach zbliżonych do dzisiejszego województwa.

1975-1999: stolica województwa bydgoskiego

od 1999 : siedziba władz państwowych województwa kujawsko-pomorskiego.

W ostatnich 233 latach Bydgoszcz była stolicą administracyjną regionu przez 214 lat. Przez okres kilkudziesięciu lat obszar administrowany przez Bydgoszcz był większy od obecnego województwa kujawsko-pomorskiego. Od połowy XIX wieku, aż po dzień dzisiejszy Bydgoszcz jest największym ośrodkiem regionu w granicach dzisiejszego województwa.

Legendy związane z Bydgoszczą[]

Mimo, że jest to na ogół mało znane, istnieje całkiem sporo legend i podań o Bydgoszczy. Oto niektóre z nich:

  • Legenda o powstaniu Bydgoszczy "Dwaj bracia Byd i Gost"
  • "Legenda o herbie"
  • "Legenda o bydgoskiej Łysej Górze"
  • "Bartodzieje Bartłomiejami stoi"
  • "Legenda o bydgoskim diabełku Węgliszku"
  • "Jak Bocianowo z bocianiska powstało"
  • „O Angelice, córce rycerza Carolusa”

Legendy o Bydgoszczy i panie Twardowskim (wg legendy szlachcic Twardowski mieszkał w Bydgoszczy):

  • "Pan Twardowski i burmistrza Słomki odmłodzenie"
  • "W roku pańskim 1560"
  • "Na kogutach siedząc"
  • "Dziewięć groszy"
Advertisement